با افزایش ساخت و ساز در ابعاد وسیع در شهرها، اهمیت توجه به طول عمر ساختمان، نیز بیش از پیش پر رنگ شده است. در این مطلب ابتدا به این موضوع می پردازیم که منظور از این پایداری چیست و در قدم بعدی با الزامات مرتبط با طول عمر و پایداری ساختمان آشنا شویم. مقاومت ساختمان در برابر بلایای طبیعی و مشکلاتی که برای سازه رخ می دهد یا به عبارتی میزان آسیب پذیری ساختمان در برابر این عوامل، به طور مفهومی به عنوان عمر ساختمان معرفی می شود.
اما واژه ای کمّی، به نام عمر مفید ساختمان وجود دارد که بر اساس آن، تعداد سال هایی که یک ساختمان به طور کامل؛ از نظر ظاهری، ایمنی و استحکام دوام می آورد را عمر مفید ساختمان می گویند. این عدد برای ساختمان هایی که در ایران ساخته می شود به طور متوسط 30 سال است.
چه عواملی بر عمر ساختمان اثر می گذارد؟
عوامل متعددی در عمر یک سازه تاثیر گذار است اما به طور کلی می توان این عوامل را به دو دسته تقسیم کرد. عوامل طبیعی و عوامل انسانی. عوامل طبیعی، مواردی مثل موقعیت قرار گیری ساختمان از نظر موقعیت جغرافیایی، رطوبت، باران و همینطور زلزله در عمر ساختمان تاثیر گذار است. از طرفی، خطاهای انسانی شامل خطا در طراحی و نقشه کشی، خطای اجرایی یا نظارتی و همینطور خطا در بهره برداری از ساختمان از عوامل انسانی دخیل در طول عمر ساختمان است.
موقعیت جغرافیایی
موقعیت جغرافییایی قرار گیری ساختمان در طول عمر سازه نقش بسیار مهمی دارد، چرا که هر یک ویژگی های طبیعی زیستی روی ساختمان اثر گذار است. نوع خاکی که ساختمان بر روی آن بنا می شود در صورت نامناسب بودن برای نوع سازه مورد ساخت، عمر آن را کاهش می دهد. وجود رطوبت زیاد و یا بارش زیاد باران، باعث نفوذ آب از کف زمین و دیواره ها به سازه می شود و در طولانی مدت، موجب کاهش عمر ساختمان می گردد. از طرفی ویژگی های دمایی مانند اختلاف زیاد دمای روز و شب باعث ایجاد انقباض و انبساط دائمی در بدنه ساختمان شده و در نهایت ایجاد ترک در پوسته و همینطور داخل سازه را به همراه دارد.
خطا در طراحی
همانطور که پیش تر گفتیم، ازعوامل تاثیر گذار در طول عمر ساختمان، خطا های انسانی هنگام ساخت سازه هستند. یکی از این عوامل خطای طراحی است که در اثر بی دقتی در بررسی طراحی و یا وجود ایرادات نقشه کشی روی می دهد.
خطای نظارتی
یکی از پر تکرار ترین خطا ها در کشور ما خطای نظارتی هنگام ساخت سازه است. سال هاست که سازندگان بجای اولویت قرار دادن بالاترین ایمنی سازه هنگام ساخت، مقرون به صرفه بودن هزینه تمام شده ساخت را ملاک ساخت و ساز یک بنا قرار می دهند. انتخاب نامناسب مصالح، استفاده از مصالح بی کیفیت و ارزان و عدم بکارگیری تجهیزات مناسب از عواملی است که باعث ایجاد خطای نظارتی در ساختمان می شود.
بهره برداری غیر اصولی در ساختمان
از دیگر مشکلاتی که روی دادن آن موجب کاهش طول عمر مفید ساختمان می شود، بهره برداری نامناسب و غیر اصولی در ساختمان است. هنگامی که واحد مسکونی به واحد تجاری تغییر کاربری پیدا کند، افزایش میزان رفت و آمد افراد باعث تحمیل بار بیش از توان ساختمان و همچنین خستگی سریع تر ساختمان (fatigue) می شود و بنابراین طول عمر ساختمان را به طور قابل توجهی کاهش می دهد.
همچنین عواملی مثل عدم بکار گیری نیروی متخصص در ساخت سازه و یا سهل انگاری در رسیدگی به مشکلات ساختمان (حتی کوچک ترین مشکلات) می تواند در کاهش طول عمر ساختمان اثر گذار باشد.
کلام پایانی؛ برای جلوگیری از کاهش طول عمر ساختمان چه کنیم؟
با توجه به موارد ذکر شده، برای افزایش طول عمر ساختمان، یا جلوگیری از کاهش آن، رعایت تمام اصول ساخت ساز و دقت و بررسی کافی محیط مورد نظر برای ساخت ساختمان و همچنین بکارگیری مصالح باکیفیت و نیروی کار متخصص برای افزایش طول عمر ساختمان موثر است. در کنار تمام این مسائل، لازم است که دانشجویان و افراد تازه کاری که در این حوزه قدم بر می دارند با اهمیت موارد ذکر شده آشنا بشوند چراکه آگاهی به اقدامات لازم و توجه به نتایج عدم رعایت این اقدامات برای افزایش طول عمر ساختمان ضورری است.
